Azizbek Yusufov: Hozir O‘zbekiston bozoriga sarmoya kiritishning eng maqbul vaqti

Biznes

Omnikom global agentligiga tegishli MCA Advertising hisob-kitoblariga ko‘ra, 2023-yilda O‘zbekistonda reklama xizmatlari bozori 2022-yilga nisbatan 30% ga o‘sgan va mamlakat media bozorining umumiy hajmi jadal sur’atlar bilan yiliga 500 milliard so‘mga yaqinlashmoqda. Mamlakatda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar, jahon korporatsiyalarining O‘zbekiston bozoriga kirib kelishi, marketing va reklama uchun ajratilgan jami byudjetlarning o‘sishi fonida ekspertiza talabi va reklama kommunikatsiyalarini joylashtirish uchun saytlar reytingi sezilarli darajada oshdi.

Azizbek Yusufov: Hozir O‘zbekiston bozoriga sarmoya kiritishning eng maqbul vaqti
O‘zbekistondagi yetakchi marketing mutaxassislaridan biri, WorldWide Media reklama agentligi hammuassisi, O‘zbekiston marketing uyushmasi talqiniga ko’ra 2018-yilda “Yil shaxsi” mukofoti sovrindori Azizbek Yusufov Bright Uzbekistan bilan eksklyuziv intervyusida marketing sohasida qanday yangi tendensiyalarni kutish lozimligi, xalqaro korporatsiyalar O‘zbekiston bozoriga kirishda nimalarga e’tibor berishlari muhimligi va kompaniyalar marketing kommunikatsiyalariga nega mablag’ ajratishi kerakligini tushuntirib beradi.

Azizbek, o‘tgan yillar davomida Worldwide Media, Imcon plus va Lebazar kabi kompaniyalarda muhim rol o‘ynagansiz. O'zgaruvchan reklama va marketing bozori ushbu kompaniyalardagi faoliyatingizga qanday ta'sir qildi?

Marketing uzoq yo'lni bosib o'tdi. Dastlab, u turli bozorlarda o'z ishtirokini kengaytirishga intilgan xalqaro brendlardan boshqa hech kimga kerak bo'lmagan, hozirda esa u yuqori talab darajasiga yetdi.

Hozir kompaniya asoschisi va bosh direktor sifatida WorldWide Media’da, ilgari esa Imcon Plus va Lebazar’da marketing bo‘yicha direktor lavozimida faoliyat yuritayotganimda marketing strategiyalarini ishlab chiqish ustida bosh qotirardik va hamkorlar hamda yuqori rahbariyatga marketing funksiyasi nimadan iboratligini, biznesni samarali yuritish uchun nega marketologlarning maslahatiga quloq tutish lozimligini tushuntirishga harakat qilardik. Zero mahsulotning rivojlanishi, bozordagi o’rni, talabgirligi, maqsadli auditoriya bilan ishlash, xizmat ko’rsatishdan tortib, tijorat rentabelligigacha— barcha-barchasi marketinga borib taqaladi.

Misol tariqasida O‘zbekistondagi eng yirik muzqaymoq ishlab chiqaruvchi Imcon plus kompaniyasidagi muvaffaqiyatli faoliyatim haqida gapirib beraman. Korxonaning asosiy mahsuloti muzqaymoq bo‘lganligi sababli, qish mavsumida asosiy mahsulotimizga talab bo‘lmagani uchun sezilarli foyda kamomadiga duch keldik. Men kelishimdan oldin kompaniya asosan yoz mavsumida daromad ko’rardi, qishda esa savdo jarayonlari sezilarli darajada pasayardi. Biroq, kompaniyaning marketing bo'limiga rahbarlik qilib, marketing tadqiqotlarini o'tkazishga qaror qildim. Natijada muzlatilgan shirinliklar kabi mahsulot toifasi xaridorlarning qiziqishini uyg’otishi mumkin degan xulosaga keldik. Men kompaniyaning yuqori rahbariyatiga sotuvga yangi mahsulotni chiqarish orqali mahsulot turlarini kengaytirish g‘oyasi bilan murojaat qildim. Shu tufayli kompaniya bir qator muzlatilgan shirinliklarni o’z ichiga oluvchi "Dessert" innovatsion mahsulotiga ega bo'ldi. Mahsulot iste'molchilar orasida katta muvaffaqiyatga erishdi va biz qishda sotuvlarni 12% ga oshirishga muvaffaq bo'ldik. Shunday qilib, to’g’ri tuzilgan marketing butun kompaniyaning muvaffaqiyatiga ta'sir qildi.

2019-yilda siz "Yil shaxsi" nominatsiyasida "Yil brendi" marketing mukofotiga sazovor bo'ldingiz. G'alaba uchun siz sohaning "zabardast vakillari" bilan kurashdingiz. Sizningcha, qanday ishbilarmonlik xislatlari g'alaba qozonishingizga yordam berdi?

Darhaqiqat, marketing sohasida hamisha kuchli raqobat bo’ladi va men 2019-yilda ushbu mukofotni qo'lga kiritganimdan faxrlanaman. Bunday muvaffaqiyatli natijaga erishishimga bir qator omillar ta’sir qilgan deb hisoblayman.

Birinchidan, doimo o'z ustimda ishlash menga o'zgaruvchan sanoat doshqozonida qolishga va muvaffaqiyatli loyihalarni qayta-qayta amalga oshirish orqali yangi g'oyalarni topishga ko’maklashdi. Men yangi marketing vositalari va usullarini o'rganish va amalda qo'llash, jumladan, ko'chmas mulk marketingiga mutlaqo yangicha yondashuvni ishlab chiqish orqali tendensiyalardan oldinda bo'lishga harakat qilganman.

Ikkinchidan, men hech qachon o‘z bilim va sirlarimni o’rtoqlashishdan qo‘rqmaganman. Misol uchun, 2017–2020-yillarda Alpha Education o‘quv markazida marketingdan dars berganman. Natijada, ayrim talabalarim qo’l ostimda ishlab, loyihalarim muvaffaqiyatiga hissa qo'shdi.

Uchinchidan, muvaffaqiyatimda samarali yetakchilik va jamoaviy ishlashning o’rni beqiyos. Men doim har bir jamoa a'zosi o'zini loyihaning qimmatli va samarali a'zosi sifatida his qilishi uchun ilhomlantiruvchi va rag'batlantiruvchi muhitni yaratishga harakat qilardim. Marketologlar o'rtasidagi gorizontal aloqalarni doimiy ravishda rivojlantirish istagim O'zbekiston marketing uyushmasi bilan o'zaro munosabatlarimda ham namoyon bo'ldi.

Azizbek, uyushma va undagi faol ishtirokingizga to’xtalib o’tsak. Sizningcha, uyushmaning tashkil etilishi O‘zbekistonda marketing sohasiga qanday ta’sir ko‘rsatdi?


O'zbekiston marketing uyushmasi O'zbekistondagi yagona va noyob uyushma bo'lib, Eplus Marketing maʼlumotlariga koʻra, Markaziy Osiyodagi eng yirik uyushmalardan biri sanaladi. Har yili uyushma TAF festivali, Makon marketing konferensiyasi, Yil Brendi'ning brendlar tanlovi va Tashkent Digital Marketing Forum raqamli konferensiyasini o‘tkazib kelmoqda.

O‘zbekistonning mahalliy agentliklari – Evos, Akfa, Murad buildings va boshqalar xalqaro festivallarda qatnashib, sovrinli o‘rinlarni ola boshladi. Bozorga kelsak, ochiqlikdan tashqari, iqtisodiy ko‘rsatkichlar yaxshilangani tufayli biz reklama beruvchilar byudjeti oshganiga guvoh bo’ldik, kompaniyalar marketingga ko‘proq sarmoya kirita boshladi, media bozorida pul hajmi oshdi.

Uyushma tufayli bozorimizdagi marketing kasbi yoshlarning diqqatini torta boshladi va konservativ brendlar o'z mahsulotlarining marketingiga ko'proq e'tibor berishni boshladilar.

Shuningdek, uyushma tomonidan amalga oshirilayotgan barcha tadbirlar tashqi ishtirokchilarni O'zbekiston bozoriga jalb etmoqda, bu esa, o'z navbatida, bozorning xalqaro maydondagi nufuzini ham, bozorimiz va uning doirasida faoliyat yuritayotgan kompaniyalarning investitsiyaviy jozibadorligini oshirmoqda. Bu juda muhim, chunki biz o'yin qoidalarini o'zgartirishdan qo'rqmay, nostandart usullarga e'tibor qaratish tufayli faol rivojlanishimiz va marketingda yangi ijodiy yondashuvlarni topishimiz mumkin.

Uyushma bilan o'zaro hamkorlikdagi ilk tajribam haqida gapiradigan bo'lsam, eslaymanki, u tashkil etilgan paytlari, ya’ni 2014–2018-yillarda, men yirik kompaniya IMKON’da marketing bo'yicha direktor lavozimida ishlaganman. O’shanda O'zbekiston va qo’shni mamlakatlardagi hamkasblarim bilan muloqot qilish imkoniyatiga juda muhtoj edim, boisi faol o'sish davrida bu kompaniyaning o'sish omillaridan biri hisoblanadi.

Uyushma bilan birgalikda biz bir qancha amaliy seminarlar tashkil etdik va men oʻzbek tilidagi forumlar va kurslar doirasida dars berdim.

Ilmiy va o'qituvchilik tajribangizga qaytsak, ilmiy ishlaringizning mavzularidan biriga, ya'ni reklama qilishning turli usullarini qo'llash samaradorligini baholashga to'xtalmoqchiman. Maqolangizda muammoni ko'chmas mulk bozori misolida ko'rib chiqqansiz. Umuman bu sohada qanday marketing tendensiyalariga e’tibor qaratgan bo’lardingiz?

Marketingga bo'lgan talab juda keskin, deyarli 4 barobar oshganida, bozor tavakkal qildi. O’sha kezlari O'zbekistonda reklama bozorini tartibga solish yo'qligi sababli barchamiz samarasiz byudjetlarning tubiga tushib qolish xavfi ostida edik. Televizorda reklama platformalarining birinchi reytinglari paydo bo'ldi, ular televideniye reklamasiga narx belgilash muammosini hal qildi. Endi men xalqaro agentliklar tashqi reklamaning samaradorligini oshirish va bozorni tizimlashtirish maqsadida reyting va trafikni raqamlashtirishni rejalashtirayotganini bilaman. Saytlar samaradorligini baholash tizimi paydo bo'ldi va buning natijasida bozor mexanizmlari ishlay boshladi va bular, albatta, ijobiy tendensiyalardir.

Reklama ko'rsatkichlarining hozirgi dinamikasi qanday? Marketing byudjeti nuqtai nazaridan O'zbekistonga kiruvchi xalqaro kompaniyalar qaysi sohalarga sarmoya kiritishi maqsadga muvofiq?

O'zbekistonda reklama bozori g’oyat tez sur'atlar bilan o'sib bormoqda. Masalan, O'zbekiston milliy marketing markazining ma’lumotlariga ko’ra, 2017-yili reklama bozori $21–22 millionni tashkil etgan bo'lsa, 2021-yilda bu ko'rsatkich $60 millionga ko'tarildi, 2024-yilda esa reklama bozori $100 milliondan oshishini kutmoqdamiz. Barcha sohalar ijobiy o'sishga ega: FinTech, banklar, FMCG, xizmatlar — bularning barchasi so'nggi 3–4 yil ichida katta o'sishni ko'rsatmoqda.

Marketing bo'yicha yetakchi mutaxassis sifatida, O‘zbekistonga sarmoya kiritishni rejalashtirayotgan xorijlik ishbilarmonlar va kompaniyalarga nima qilishni tavsiya etgan bo‘lardingiz? Bugun bozorimizga sarmoya kiritish arziydimi yoki hali buning vaqti emasmi?

Hozir rivojlanayotgan mamlakatlarga sarmoya kiritishning ayni vaqtidir. G'arbdagi iqtisodiy inqirozlar va texnologiya sohalarining past ishlashi fonida, nisbatan arzon ishchi kuchi va aholining xarid qilish qobiliyati o’sishi tufayli rivojlanayotgan mamlakatlarda, shu jumladan, O'zbekistonda sarmoyalarga talab sezilarli darajada oshadi. O’zbekistonda bozor investitsiyalar uchun ochiq, jadal rivojlanish sur'ati bor, bizda 35 milliondan ortiq aholi istiqomat qiladi, raqobatdan xoli talaygina ishg’ol qilinmagan sohalar mavjud. Hatto ko'plab mahalliy va xorijiy brendlar faoliyat yuritadigan sohalarda ham qondirilmagan talab saqlanib qolmoqda. Masalan, kir yuvish shaxobchalari ko'p bo'lishiga qaramay, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligi ma'lumotlariga ko'ra, Toshkentda kir yuvish va quruq tozalash xizmatlariga talab juda yuqori. Umuman olganda, agar sizda kuchli mahsulot, aniq strategiya, yo’lga qo’yilgan marketing bo’lsa, sarmoya tezda o‘zini oqlaydi. Xatarlar yuqori, ammo sarmoyalar qisqa muddat ichida daromad keltirgani uchun ular ko’rinmay ketadi. Masalan, eng yirik bozorlardan biri bo'lgan ko'chmas mulk sohasida uy-joy qurilishining o'zini oqlash muddati 6 yildan kam muddatni tashkil etadi.

Malika Akhmedovа

Powered by Froala Editor

Do'stlar bilan ulashing