Yulduzlar Inqirozi: Nima uchun Koinot So‘nmoqda?
Dunyo
Astronomlar xavotirlanmoqda: Koinot faollik cho‘qqisini o‘tib ketganga o‘xshaydi. Yangi ma’lumotlar tahlili ogohlantiruvchi tendensiyani ko‘rsatmoqda — yangi yulduzlar tug‘ilish sur’ati barqaror ravishda pasayib bormoqda, bu uzun kosmik "yulduzli qish" boshlanishini anglatishi mumkin. Hozirda yulduzlar soni aql bovar qilmaydigan darajada ko‘p bo‘lsa-da, kelajak yanada xiralashib bormoqda.
Kosmos asta-sekin so‘nmoqda. Olimlar yangi yulduzlar tobora kamroq tug‘ilishini kuzatib, shunday xulosaga kelmoqdalar. Bu yorug‘lik manbalari endi tugab qoladi degani emas — ular koinotda tasavvur qilib bo‘lmaydigan miqdorda, septilliongacha (1 va 24 ta nol). Biroq, yulduzlar hosil bo‘lish jarayoni milliardlar yil avval cho‘qqiga chiqqan va endi qaytarilmas tarzda sustlashayotganga o‘xshaydi.
Koinotning yoshi taxminan 13.8 milliard yil va birinchi yulduzlar Katta Portlashdan ko‘p o‘tmay yona boshlagan. Masalan, "Jeyms Uebb" teleskopi yaqinda Somon Yo‘lida 13 milliard yildan ortiq yoshli yulduzlarni aniqlandi.
Yulduzning tug‘ilishi — ulug‘vor jarayondir. Hammasi gaz va changning ulkan bulutlari — tumanliklarda boshlanadi. Gravitatsiya ta’sirida modda to‘plamlari siqiladi, qiziydi va protoyulduzga aylanadi. Uning yadrosidagi harorat millionlab darajaga etganda, termoyadro sintezi ishga tushadi: vodorod atomlari qo‘shilib, geliy hosil qiladi va yorug‘lik va issiqlik shaklida ulkan energiya chiqaradi. Shunday qilib, yulduz "asosiy ketma-ketlik" deb ataladigan uzoq barqaror hayot bosqichiga kiradi.
Ammo hech narsa abadiy emas. Yulduzlar hosil bo‘lishining sekinlashishi — Koinot o‘zining oltin davrini o‘tkazib yuborgani va uzoq davom etadigan asta-sekin "so‘nish" bosqichiga kirganining asosiy belgilaridan biridir, bunda eski yulduzlar o‘ladi, yangilari esa ularning o‘rnini deyarli bosmaydi.
Koinotning yoshi taxminan 13.8 milliard yil va birinchi yulduzlar Katta Portlashdan ko‘p o‘tmay yona boshlagan. Masalan, "Jeyms Uebb" teleskopi yaqinda Somon Yo‘lida 13 milliard yildan ortiq yoshli yulduzlarni aniqlandi.
Yulduzning tug‘ilishi — ulug‘vor jarayondir. Hammasi gaz va changning ulkan bulutlari — tumanliklarda boshlanadi. Gravitatsiya ta’sirida modda to‘plamlari siqiladi, qiziydi va protoyulduzga aylanadi. Uning yadrosidagi harorat millionlab darajaga etganda, termoyadro sintezi ishga tushadi: vodorod atomlari qo‘shilib, geliy hosil qiladi va yorug‘lik va issiqlik shaklida ulkan energiya chiqaradi. Shunday qilib, yulduz "asosiy ketma-ketlik" deb ataladigan uzoq barqaror hayot bosqichiga kiradi.
Ammo hech narsa abadiy emas. Yulduzlar hosil bo‘lishining sekinlashishi — Koinot o‘zining oltin davrini o‘tkazib yuborgani va uzoq davom etadigan asta-sekin "so‘nish" bosqichiga kirganining asosiy belgilaridan biridir, bunda eski yulduzlar o‘ladi, yangilari esa ularning o‘rnini deyarli bosmaydi.
Powered by Froala Editor